Nỗi vất vả thầm lặng
Một trong những yếu tố đầu tiên phải có ở giáo viên dạy trẻ khuyết tật là sự kiên nhẫn, tình yêu với con trẻ, bởi vậy mà cô giáo Lưu Quỳnh Trang (Trường nuôi dạy trẻ khiếm thị, khuyết tật - Hải Phòng) đến với nghề dạy trẻ khuyết tật như một “cái duyên”. Các chị của cô Trang cũng là giáo viên dạy trẻ khuyết tật nên cô thường xuyên có cơ hội được tiếp xúc với những đứa trẻ thiệt thòi.
Nhớ lại kỷ niệm lần đầu đứng lớp, cô Trang kể, có một em nhỏ mắc chứng tăng động, giảm tập trung, em liên tục có hành vi la hét, trèo lên bàn, lên cửa sổ và giành đồ chơi của các bạn cùng lớp.
Một buổi học hòa nhập cộng đồng của học sinh khiếm thị trường PTCS Nguyễn Đình Chiểu (Hà Nội).
“Nhìn thấy vậy tôi hoảng lắm, liền chạy tới ôm em học sinh để em không đánh các bạn trong lớp, nhưng bất ngờ, tôi bị em đó cắn vào tay, vừa cắn vừa nghiến răng thật mạnh, giãy dụa một cách điên cuồng. Lúc đó, tôi vô cùng sốc và sợ, nhưng nhìn em bé như vậy tôi vẫn đành ghì thật chặt tay mà ôm em vào lòng. Thấy cô giáo nước mắt chảy giàn giụa mà cơn tăng động của em cũng phần nào dịu xuống”.
“Ấy thế mà cũng gần 15 năm tôi theo cái nghề “điên cùng trẻ”, không bảng đen, không phấn trắng, không giáo án... tất cả được thay thế bằng tình yêu, sự nhiệt huyết.
Lớp học từ 4 - 6 tuổi, thường được phân công 1 cô giáo kèm tối đa 10 em nhỏ học sinh đông, các cô giáo cứ luôn chân luôn tay cả ngày. Vào những thời điểm thiếu giáo viên, gần như tôi không có thời gian nghỉ trưa, một mình chăm sóc cho gần 30 em”, cô Trang tâm sự.
Với trẻ tự kỷ, các cô giáo phải tỉ mỉ, nhẹ nhàng dỗ dành các em ăn uống, vệ sinh cá nhân, dạy các em kiềm chế cảm xúc, giải tỏa căng thẳng, thể hiện ý muốn với người đối diện… tất cả các kĩ năng để giúp học sinh của mình có thể làm chủ được hành vi. Có những khi quá mệt mỏi vì nhiều em dạy mãi mà vẫn không tiến bộ, mọi hành động vẫn theo bản năng quá lớn, các cô cũng chỉ biết nén tiếng thở dài.
Cô Trang tâm sự, nhiều khi nhà cô Trang có việc phải nghỉ dạy vài buổi, cô xa các em là thấy lo lắm, sợ thiếu mình thì các em chơi với ai. Bởi cô Trang biết, học trò của mình rất nhạy cảm với việc quát mắng, to tiếng, cho nên nhiều cô giáo trẻ chưa quen mà lỡ nói to là mọi công sức dỗ dành đều “đổ sông đổ bể” hết.
Việc thiếu người nhưng người ‘sợ’ việc
Có thâm niên hơn 17 năm công tác trong lĩnh vực nghiên cứu và thỉnh giảng kĩ năng cho giáo viên dạy trẻ khuyết tật trên cả nước, TS Hoàng Thị Nho, Phó trưởng khoa Khoa Giáo dục đặc biệt (GDĐB), trường Đại học Sư Phạm Hà Nội chia sẻ, trẻ khuyết tật có rất nhiều kiểu biểu hiện: trẻ khuyết tật trí tuệ và trẻ tự kỷ; trẻ khiếm thị và trẻ khuyết tật học tập; trẻ khiếm thính và trẻ khuyết tật ngôn ngữ...
Gần gũi với nhiều em nhỏ khuyết tật, TS Nho cho rằng, các em rất cô đơn, không biết bấu víu và hi vọng vào điều gì nếu không có những thầy, cô giáo ân cần, tỉ mỉ dạy các em cách sống, tự chăm sóc bản thân để hòa nhập với xã hội. Do đó, ngành GDĐB nói riêng, các em nhỏ khuyết tật cùng gia đình nói chung luôn cần đến sự giúp đỡ của các cô giáo có kĩ năng chuyên biệt dạy trẻ như vậy.
Các mô hình phục vụ cho giảng dạy trẻ khuyết tật vô cùng phong phú về kiểu dáng và cách thức truyền tải: bài hát, câu chuyện, đóng kịch, hình in nổi trên giấy…
Sự thật nghề nghiệp là vậy, cộng với số lượng trẻ khuyết tật đang gia tăng với đa dạng loại tật, đặc biệt là số trẻ có biểu hiện rối loạn phổ tự kỷ ngày càng cao, khiến TS Nho luôn canh cánh nỗi lo nguồn đào tạo giáo viên dạy trẻ khuyết tật đang giảm sút và vô cùng ít ỏi.
TS Nho cho biết, theo một khảo sát của Khoa, số lượng sinh viên tự nhiên đăng kí theo học như những ngành khác là rất ít, sinh viên chọn làm giáo viên GDĐB đều có một lý do riêng vì hoàn cảnh, vì gia đình có người khuyến tật…
Giải thích lý do trên, TS Nho cho rằng, với số lượng đào tạo mỗi khóa ra trường trung bình dưới 40 sinh viên, một con số không nhiều, nhưng để duy trì là cả một quá trình gian nan. Bởi khi nghe thấy cụm từ dạy trẻ khuyết tật, nhiều người đã lắc đầu ngao ngán, lương thấp, vất vả, đôi khi cả nguy hiểm… nghề như vậy thì ai muốn chọn.
Làm rõ hơn về nỗi lo thiếu giáo viên, cô Phạm Thị Kim Nga, Hiệu trưởng trường PTCS Nguyễn Đình Chiểu (Hà Nội) chia sẻ, lương của mỗi giáo viên được hưởng trung bình từ 3,5 - 5 triệu đồng/tháng cùng phụ cấp tùy vào vị trí công việc. Lương tuy thấp, nhưng “những “giáo viên đặc biệt” như chúng tôi luôn phải làm việc gấp 3 – 4 lần các thầy, cô dạy học thông thường.
Chưa kể đến việc nhiều khi chúng tôi chỉ ước số lượng giáo viên đứng lớp dạy trẻ khiếm thị khoảng 2 cô giáo/30 học sinh, lớp dạy trẻ tăng động 3 cô giáo/30 học sinh… thay vì một cô giáo/30 học sinh như hiện nay. Cũng có những thời điểm chúng tôi đáp ứng được mong muốn này, nhưng sau đó chỉ vài tháng, các cô giáo xin nghỉ dần dần với lý do giáo viên hợp đồng lương thấp, việc quá vất vả…, cô Nga trăn trở.
Cần chính sách để thu hút giáo viên
Trao đổi với phóng viên, PGS.TS Phạm Minh Mục, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu GDĐB, Viện Khoa học giáo dục, Bộ GD&ĐT cho biết, hiện nay cả nước chỉ có 2 trường đại học là trường Đại học Sư phạm Hà Nội và trường ĐH Sư phạm TP.HCM cùng 3 trường Cao đẳng Mẫu giáo Trung ương ở Hà Nội, Nha Trang, TP.HCM là đào tạo giáo viên dạy trẻ khuyết tật bài bản và đủ các kĩ năng. Thế nhưng, chỉ tiêu tuyển sinh khoa GDĐB của các trường năm nào cũng thuộc diện thấp nhất trong ngành sư phạm, dao động từ 30 - 50 sinh viên.
Lượng cung không đủ đáp ứng cầu nên các cử nhân GDĐB luôn có việc làm ngay sau khi rời ghế nhà trường. Theo PGS.TS Mục, cả nước hiện có 105 cơ sở giáo dục chuyên biệt dành cho tất cả các trẻ khuyết tật, 14 trung tâm hỗ trợ giáo dục hòa nhập trong khi số giáo viên có chuyên môn đủ để xử lí các vấn đề trong lớp học của trẻ khuyết tật lại rất ít. Các cơ sở giáo dục này luôn rộng cửa cho các cô giáo dạy trẻ khuyết tật.
Theo PGS.TS Mục, dạy trẻ khuyết tật đã càng khó nay lại không có biên chế nên dù thị trường việc làm hấp dẫn đến đâu thì sinh viên muốn theo học cũng e ngại.
“Để giải quyết bài toán thiếu giáo viên dạy trẻ khuyết tật, đã đến lúc ngành giáo dục phải thay đổi chính sách ưu tiên trong tuyển dụng; bồi dưỡng chuyên sâu GDĐB cho đội ngũ giáo viên này bởi hiện nay trong các trường mầm non, phổ thông đều có trẻ khuyết tật, rối loạn phát triển…”, PGS Mục nhấn mạnh
Theo Dân Trí
Hoàng Xuân Hạnh (st)
